Sprawdź,

czy powietrze naprawdę istnieje!

Powietrze jest bezbarwne, więc nie możemy go zobaczyć, ale istnieją różne proste doświadczenia, które pozwalają nam zaobserwować obecność powietrza. Zapraszamy cię do samodzielnego wykonania kilku z nich.

 

 

Powietrze w strzykawce

Potrzebne materiały:

strzykawka (bez igły).

 

Przebieg:

Weź do ręki strzykawkę i odciągnij tłok do końca. Następnie palcem zatkaj wylot strzykawki i spróbuj nacisnąć tłok. Czy da się go przesunąć?

 

Możesz podjąć jeszcze jedną próbę: ponownie odciągnij tłok strzykawki do końca, tym razem przy- staw palec do wylotu strzykawki, ale nie zatykaj wylotu, zostaw przestrzeń pomiędzy palcem a wylotem strzykawki. Spróbuj wcisnąć tłok? Czy teraz się udało? Czułeś/aś na palcu ruch powietrza?

 

Wyjaśnienie:

Kiedy zatkamy wylot strzykawki i próbujemy wcisnąć tłok, znajdujące się w środku powietrze utrudnia zadanie. Możemy też odczuć na palcu ciśnienie stawiającego opór powietrza. Za drugim razem, kiedy wylot nie był zatkany, tłok wypychał powietrze ze środka strzykawki – mogłeś/mogłaś poczuć delikatny „wiatr” na skórze.

Magiczna kartka

Potrzebne materiały:

szklanka, dwie miski, kawałek papieru.

 

  Przebieg:

Do miski nalej wody (woda powinna wypełnić miskę mniej więcej w połowie). Do szklanki włóż kawałek papieru tak, aby nie wypadał – możesz go delikatnie podkleić taśmą klejącą. Następnie szybkim ruchem ręki umieść szklankę wraz z papierkiem do góry dnem w misce.

 

Wyjaśnienie:

Szklanka wypełniona jest powietrzem – dlatego po jej wyjęciu z wody papierek pozostaje nadal suchy.

Balonowy wiatr

Potrzebne materiały:

balon, kartka porwana na małe kawałeczki.

 

  Przebieg:

Kawałki porwanej wcześniej kartki połóż na sto- le. Napompuj balon, a następnie wypuść po- wietrze z balonu – balon trzymaj tak, żeby jego wylot skierowany był w stronę porwanej kartki.

 

Wyjaśnienie:

Powietrze, które wtłoczyłeś/aś do balonu pompując go, jest w nim ściśnięte (sprężone). Kiedy pozwolimy mu uciec z balonu, rozpręża się   i unosi ze sobą skrawki papieru.

Jaki kształt ma powietrze?

Potrzebne materiały:

naczynie, np. pusty słoik, balon, pompka do balonów.

 

Przebieg:

Pompkę do balonów „podłącz” do balonu. Balon umieść w naczyniu i zacznij pompować – jaki kształt przybiera balon?

 

Wyjaśnienie:

Powietrze w balonie wypełniło kształt naczynia, w którym został umieszczony balon. Powietrze nie ma swojego kształtu – przyjmuje kształt naczynia, w którym się znajduje.

Czy powietrze może się ubrudzić?

  Skoro powietrza nie widać, to czy może się ono ubrudzić? Co to znaczy, że powietrze jest zanieczyszczone? Zanieczyszczeniami powietrza nazywamy wszystkie substancje (gazy, ciecze, ciała stałe), które po wprowadzeniu do powietrza mogą oddziaływać szkodliwie na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę (zwierzęta, wodę, glebę) lub powodować inne szkody w środowisku. Powietrze możemy uznać za zanieczyszczone zarówno wtedy, kiedy dostaną się do niego substancje, które naturalnie nie występują w składzie powietrza atmosferycznego, jak np. pyły węglowe, pyły zawieszone czy benzopireny; jak również w sytuacji, gdy niektórych gazów naturalnie występujących w powietrzu pojawi się za dużo, jak np. w przypadku zanieczyszczenia dwutlenkiem węgla. Skąd w powietrzu biorą się „brudy”? Niektóre z zanieczyszczeń są skutkiem naturalnych procesów zachodzących na naszej planecie, m.in. procesu wietrzenia skał, wybuchów wulkanów czy pożarów lasów i traw. Jednak za większość zanieczyszczeń występujących obecnie w powietrzu odpowiedzialni są ludzie. Wytwarzamy je poprzez spalanie węgla (zwłaszcza węgla złej jakości) i drewna (szczególnie mokrego drewna), przy produkcji prądu oraz w trakcie korzystania z samochodów i innych środków transportu produkujących spaliny (np. transport różnych produktów przy pomocy ciężarówek i tirów, podróże samolotami). Zanieczyszczenia powietrza mogą mieć postać pyłową (np. pyły węglowe, pyły zawieszone) oraz gazową (np. tlenki siarki, tlenki azotu, lotne związki organiczne, tlenek oraz dwutlenek węgla, ozon). O ile niektóre zanieczyszczenia pyłowe możemy zobaczyć, to zanieczyszczeń gazowych raczej nie  dostrzeżemy. Gdy zanieczyszczenie powietrza jest bardzo duże, zawarte w nim związki możemy poczuć przy pomocy węchu – mogą mieć nieprzyjemny zapach spalenizny czy palonego plastiku. Niestety to, że ich nie widać i nie zawsze można stwierdzić ich obecność poprzez węch, nie oznacza, że nam nie szkodzą. Wdychanie zanieczyszczonego powietrza (zwłaszcza przez dłuższy czas) może powodować bóle głowy, nudności, wymioty, pieczenie i łzawienie oczu, nawracające infekcje, kaszel, choroby górnych dróg oddechowych, a przy długotrwałym narażeniu na wdychanie zanieczyszczonego powietrza można nawet zachorować na raka. Zanieczyszczenia powietrza powodują także zmiany klimatu, skażenie pożywienia, upośledzenie fotosyntezy, zakwaszenie wód i gleb, zmniejszenie bioróżnorodności, a także koszty ekonomiczne (np. niszczenie elewacji budynków) czy niszczenie dziedzictwa kulturowego (np. zabrudzenia i ubytki w zabytkowych budynkach czy zniszczenia stojących na zewnątrz posągów).

Jak powstaje smog?

Smog jest efektem występujących w powietrzu zanieczyszczeń, ale nie zawsze, kiedy powietrze jest zanieczyszczone, powstaje smog. Do jego powstania spełnionych musi zostać kilka warunków:

• W powietrzu muszą występować zanieczyszczenia, zwłaszcza pyły zawieszone.
• Powietrze musi mieć dużą wilgotność, dlatego smog powstaje głównie w mgliste dni.
• Co najmniej przez kilka dni musi utrzymywać się bezwietrzna pogoda.

Co wisi w powietrzu?

Pyły zawieszone są małymi cząstkami stałymi fruwającymi („zawieszonymi”) w powietrzu. Dostają się do powietrza głównie poprzez proces spalania paliw stałych (np. węgla) oraz w wyniku transportu. Pyły zawieszone są szczególnie niebezpieczne dla naszego zdrowia, ponieważ mogą zawierać w sobie różne szkodliwe substancje, jak np. wielkopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), dioksyny czy metale ciężkie. Polska jest najbardziej zanieczyszczonym pod względem występowania pyłów zawieszonych w powietrzu krajem w Europie. Głównym źródłem pyłów zawieszonych jest spalanie paliw w piecach i kotłach domowych opalanych węglem i drewnem. Niestety, często w piecach palone jest paliwo złej jakości, np. muł węglowy, nierzadko lądują w nich także różnego rodzaju odpady. Wiele polskich domów jest również w niewystarczającym stopniu ocieplonych, co przyczynia się do zużywania dużej ilości opału.

 

Fruwające w powietrzu pyły dzielą się na większe pyły PM 10 (pyły o średnicy 10 mikrometrów, ok. 1/5 grubości ludzkiego włosa) oraz mniejsze pyły PM 2,5 (pyły o średnicy 2,5 mikrometrów). Pyły PM 10 dostają się do naszego organizmu przez nos i mogą osiadać w płucach, zatykając pęcherzyki płucne i prowadząc do różnego rodzaju chorób. Jednak znacznie bardziej niebezpieczne dla naszego zdrowia są mniejsze pyły PM 2,5 – z powodu swoich niewielkich rozmiarów mogą przenikać do płuc, a nawet wraz z krwią dostawać się do innych organów w naszym ciele. Mniejsze pyły PM 2,5 są również bardzo leciutkie, co sprawia, że wolniej opadają i dłużej utrzymują się w powietrzu. Większe pyły zawieszone opadają stosunkowo szybko, jednak małe pyły PM 2,5 mogą utrzymywać się w powietrzu od 10 do 30 dni. Zdarza się również, że cząstki pyłów zawieszonych przemieszczają się na bardzo duże odległości – poza granice miast, a czasem nawet krajów. Dla przykładu pyły PM 10 mogą być transportowane razem z wiatrem na odległość do 1000 km. Dla porównania całkowita długość Wisły to 1047 km, więc przy dobrym wietrze pyły PM 10 mogłyby pokonać całą trasę, przez którą przepływa Wisła. Mniejsze pyły PM 2,5 potrafią latać na jeszcze większe odległości, rekordziści mogą pokonać nawet do 2500 kilometrów. Oznacza to, że pył PM 2,5 wyprodukowany w Łodzi może dotrzeć do Barcelony (odwiedzając pod drodze Niemcy i Francję).

 

Obecność pyłów zawieszonych w powietrzu utrudnia życie nie tylko ludziom i zwierzętom, ale również roślinom. Osadzające się na liściach pyły utrudniają dostęp światła do liści, mogą także zatykać aparaty szparkowe (to aparaty, dzięki którym rośliny oddychają), utrudniając w ten sposób fotosyntezę. Im więcej mamy w powietrzu zanieczyszczeń, tym mniej wydajnie rośliny są w stanie je oczyszczać. Opadające pyły zawieszone osiadają również na budynkach, niszcząc ich elewacje.

Kula smogowa

Jeśli jesteś ciekawy/a jak zachowują się pyły zawieszone fruwające w powietrzu, możesz zrobić własną kulę smogową i zaobserwować opadanie pyłów.

 

  Potrzebne materiały:

duży słoik (dokładnie oczyszczony ze wszystkich pozostałości etykiety) wraz z zakrętką, plastelina, gliceryna (można ją kupić w aptece), czarny brokat, małe cekiny (najlepiej  w ciemnym kolorze, dobrze, żeby cekiny były w innym kolorze niż brokat).

 

Wykonanie:

Najpierw na wewnętrznej stronie zakrętki ulep z plasteliny miasteczko – zrób miniaturo- we domy, bloki, ulice, trawniki, drzewa, ludzi itp. Aby po umieszczeniu w słoiku miasteczko było lepiej widoczne, możesz przed przyklejeniem budynków na zakrętce zrobić mu „podest” z grubej warstwy plasteliny. Następnie nalej do słoika wody (słoik musi być prawie pełny). Do wody dodaj kilka kropel gliceryny, wsyp brokat oraz cekiny. Wsadź miasteczko do słoika i bardzo mocno zakręć słoik – tę operację najlepiej wykonywać nad zlewem lub miską, ponieważ po nałożeniu na słoik zakrętki z miasteczkiem nadmiar wody może wyciekać ze słoika.

Kiedy słoik będzie już zakręcony, odwróć go do „do góry dnem” i postaw na zakrętce. Możesz teraz obserwować jak zachowują się pyły PM10 (cekiny) oraz PM2,5 (brokat), które dostają się do naszego powietrza. Przyjrzyj się dokładnie i spróbuj odpowiedzieć na poniższe pytania. Swoje obserwacje możesz zapisać, odpowiedzi na pytania znajdziesz także w opisie „Co wisi w powietrzu” na wcześniej- szych stronach :

1. Czy pyły zawieszone opadają czy utrzymują się w powietrzu?
2. Czy opadają szybko czy wolno? Jak myślisz, dlaczego tak się dzieje?
3. Które cząstki pyłów opadają wolniej? Czy większe pyły PM10 (cekiny) czy może mniejsze PM2,5? Jak myślisz, dlaczego?
4. Co dzieje się z pyłami, kiedy opadną? Czy mogą wzbić się z powrotem w powietrze?
5. Jak myślisz, co dzieje się z budynkami, kiedy opadają na nie pyły zawieszone?
6. Zastanów się, czy drzewom i roślinom jest wszystko jedno, gdy spadają na nie pyły z powietrza? Czy rośliny mogą swobodnie oddychać, kiedy pokrywa je warstwa pyłów?
7. Jak Ci się wydaje, czy obecność pyłów zawieszonych w powietrzu wpływa na nasze zdrowie i samopoczucie?
8. Który rodzaj pyłów jest dla nas gorszy? Małe PM2,5 czy większe PM10? Dlaczego?

Łapacz pyłów

Chcesz się przekonać, czy w okolicy twojego domu lub szkoły osadzają się pyły zawieszone? Można to zrobić w bardzo prosty sposób. Poniżej znajdziesz dwa sposoby na zrobienie przyrządu do łapania pyłów zawieszonych.

 

Łapacz pyłów – wersja 1

Potrzebne materiały:

Mały kartonik, taśma dwustronna, taśma klejąca, marker, nożyczki.

 

Weź dwa niewielkie kartoniki (lub więcej, jeśli chcesz pobrać więcej próbek). Mogą to być kwadraty o długości boku ok. 10 cm. Na środku każdego kartonika przyklej kawałek taśmy dwustronnej. Jeśli swój łapacz pyłów będziesz umieszczał/a w miejscu dostępnym dla innych, napisz na jego wierzch- niej stronie (na tej samej, na którą przykleiłeś/łaś taśmę dwustronną) informację, czym jest: „Uwaga eksperyment! Proszę nie wyrzucać”. Zrób kółko z taśmy klejącej – obetnij dłuższy kawałek taśmy (ok. 10 cm) i sklej jej oba końce tak, żeby klej był po zewnętrznej stronie pętli. Następnie przyklej taśmę na drugiej stronie kartonika – posłuży ona do przymocowania łapacza pyłów do parapetu (można do tego celu użyć również taśmy dwustronnej, ale ma ona mocniejszy klej, więc może zostawić klejące plamy na parapecie). Wybierz miejsce, w którym będziesz badał powietrze, np. okno w swoim pokoju. Jedną próbkę przyklej do parapetu od strony pokoju, a drugą umieść na parapecie za oknem. Jeśli to możliwe postaraj się, aby kartonik był osłonięty od deszczu. Pamiętaj, aby   po umieszczeniu łapacza pyłów we właściwym miejscu ściągnąć folię zabezpieczającą taśmę dwu- stronną. Taśma dwustronna sprawi, że opadające pyły przykleją się do kartonika i wiatr nie będzie ich zwiewał z próbki. Łapacz pyłów pozostaw w tym miejscu na tydzień. Następnie zabierz obie próbki, możesz opisać je jako próbkę zewnętrzną i próbkę wewnętrzną. Porównaj obie – czy coś się do nich przykleiło? Spróbuj obejrzeć je pod lupą lub pod mikroskopem. Badanie możesz powtórzyć w różnych porach roku.

 

Łapacz pyłów – wersja 2

Potrzebne materiały:

zakrętka od słoika, taśma dwustronna, wacik kosmetyczny, wazelina, ewentualnie kamyczek do obciążenia.

 

W środku zakrętki przyklej taśmę dwustronną. Następnie przyklej do niej wacik kosmetyczny. Wacik posmaruj grubą warstwą wazeliny. Ponieważ wazelina jest lekko lepka, opadające na wacik pyły będą się do niej przyklejały. Wazelina długo zachowuje swe właściwości i nie wysycha, dzięki czemu przez cały okres badania będzie dobrze pełniła funkcję łapacza pyłów. Gotowy łapacz pyłów umieść na parapecie po zewnętrznej stronie okna (drugi taki sam łapacz pyłów możesz umieścić na para- pecie po wewnętrznej stronie okna, dla porównania). Jeśli boisz się, że zwieje go wiatr, przyklej    go od spodu taśmą klejącą do parapetu lub użyj obciążenia z małych, ciężkich kamyczków – uważaj jednak, żeby nie zasłonić wacika z wazeliną. Próbka, jeśli to możliwe, powinna być umieszczona w taki sposób, aby nie padał na nią deszcz. Łapacz pozostaw na tydzień. Po upływie tygodnia sprawdź, czy przykleiły się do niego jakieś pyły? Obejrzyj wacik przez lupę. Jeśli masz więcej niż jedną próbkę, porównaj je między sobą i zobacz, gdzie osadziło się najwięcej pyłów? Które miejsce okazało się najbrudniejsze, a które najczystsze?

Fragmenty artykułu i materiały zaczerpnięte ze strony internetowej:

https://www.ekokalendarz.pl/kategoria/swieta/dzien-czystego-powietrza/

 

Drodzy Wolontariusze.

 

Zachęcamy Was do wykonania wybranych przez siebie doświadczeń. Prosimy, abyście zrobili zdjęcia np. łapaczy pyłów, kul smogowych, a może nawet nagrali krótkie filmiki podczas wykonywania doświadczeń.

Wasze zdjęcia i filmy umieścimy na classroomie oraz naszej stronie internetowej.

Zadbajmy o czyste powietrze. Bez akcji edukacyjnych nie uda nam się.

Powodzenia. Naprawdę liczymy na Was!

Prace wysyłam na adres

monia.nadolska@wp.pl

 

Opiekunowie SKW „Serce na dłoni”

Pani Małgorzata Abramczyk